اگر تا به حال در یک دفتر یا سازمان با تعداد زیادی از پوشه‌ها و اسناد کاغذی مواجه شده‌اید که پیدا کردن یک برگه خاص در میان آنها ساعت‌ها زمان می‌برد، پس وقت آن رسیده که با مفهوم بایگانی الکترونیکی آشنا شوید. تصور کنید که به جای جستجو در میان کوه‌های کاغذ، تنها با چند کلیک بتوانید هر سندی را که نیاز دارید، در کمتر از چند ثانیه پیدا کنید. این همان معجزه‌ای است که بایگانی الکترونیکی به کسب‌وکارها و سازمان‌ها هدیه میدهد.
به عنوان مثال، فرض کنید مدیر مالی یک شرکت بزرگ هستید و در جلسه‌ای نیاز دارید که گزارش مالی سال گذشته را بررسی کنید. اگر سیستم بایگانی شما سنتی باشد، ممکن است مجبور شوید چندین پوشه و زونکن را زیر و رو کنید تا گزارش موردنظر را بیابید. اما در سیستم بایگانی الکترونیکی، تنها با تایپ چند کلمه کلیدی در نرم‌افزار مدیریت اسناد، فایل موردنظر شما در کمتر از چند ثانیه در دسترستان قرار می‌گیرد. این یعنی صرفه‌جویی در زمان، کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری.
امروزه با گسترش فناوری، بایگانی الکترونیکی به یکی از مهم‌ترین اصول مدیریت اطلاعات تبدیل شده است. اما چگونه می‌توان یک سیستم بایگانی کارآمد داشت؟ چه اصولی در این مسیر باید رعایت شود؟ و مزایای اصلی آن چیست؟ در ادامه این مقاله، به بررسی این موضوعات خواهیم پرداخت.
بایگانی الکترونیکی چیست و کدام اسناد باید بایگانی شوند ؟
بایگانی اسناد و مدارک به فرآیندی گفته می شود که اسناد و مدارکی که قابل استفاده نیست و کمتر استفاده می شود را به صورت دیجیتالی بایگانی می کند.بایگانی الکترونیکی فرآیند حفظ و سازماندهی داده های دیجیتال برای دسترسی طولانی مدت و بازیابی است. به عبارت ساده، جایگزینی برای آرشیو کاغذی است که شامل ذخیره سازی سیستمی سوابق و اطلاعات الکترونیکی می شود.
بایگانی الکترونیکی شامل ایجاد یک رویکرد ساختاریافته برای ذخیره اسناد دیجیتال و در عین حال حفظ یکپارچگی ایمن است. این فرآیند با پیاده‌سازی کامل ابزارها و استراتژی‌هایی که به بهترین وجه با نیازهای سازمان شما سازگار هستند، به دست می‌آید. به عبارت ساده، بایگانی الکترونیکی نه تنها یک فایل را در دستگاه شما آپلود و ذخیره می کند، بلکه وسیله ای برای برآورده کردن خواسته های سازمان ها است.
بیشتر بخوانید : سیستم مدیریت اسناد ( DMS ) چیست؟
اسنادی که باید بایگانی شوند
در هر سازمان، برخی اسناد و مدارک اهمیت ویژه‌ای دارند و نیاز به نگهداری و دسترسی طولانی‌مدت دارند. بایگانی این اسناد به سازمان کمک می‌کند تا از اطلاعات حیاتی محافظت کرده، دسترسی به آنها را آسان‌تر کند و از نابودی یا از بین رفتن داده‌ها جلوگیری شود.
- اسناد قانونی و حقوقی : این دسته شامل قراردادها، توافق‌نامه‌ها، اسناد مالکیت، گواهینامه‌ها، مجوزهای کاری و سایر مدارک حقوقی است که برای اثبات مالکیت یا تعهدات قانونی سازمان ضروری هستند.
- اسناد مالی و حسابداری : فاکتورها، صورت‌های مالی، گزارش‌های مالیاتی، اسناد پرداخت حقوق و بیمه و سایر مدارک مرتبط با امور مالی باید به‌صورت دیجیتالی بایگانی شوند تا در صورت نیاز، امکان بررسی مجدد آنها وجود داشته باشد.
- اسناد منابع انسانی : مدارک مربوط به کارکنان مانند قراردادهای کاری، سوابق استخدامی، مدارک آموزشی، ارزیابی‌های عملکرد و مستندات مرتبط با حقوق و مزایا از جمله اسنادی هستند که باید بایگانی شوند.
- اسناد فنی و عملیاتی : این گروه شامل نقشه‌های فنی، راهنماهای عملیاتی، مستندات پروژه‌ها، استانداردهای کاری و گزارش‌های فنی است که در فرآیندهای اجرایی و توسعه سازمان کاربرد دارند.
- مکاتبات و گزارش‌های مدیریتی : مستندات مربوط به جلسات، گزارش‌های عملکرد، برنامه‌های استراتژیک و سایر گزارش‌های مدیریتی برای تصمیم‌گیری‌های آینده سازمان اهمیت دارند و باید در بایگانی الکترونیکی ذخیره شوند.
- اسناد مرتبط با مشتریان و تأمین‌کنندگان : سوابق مشتریان، قراردادهای فروش، فاکتورها، سوابق تعاملات و اسناد مربوط به تأمین‌کنندگان برای حفظ روابط تجاری و ارائه خدمات بهتر ضروری هستند.
هدف از بایگانی الکترونیکی اسناد چیست ؟
یکپارچگی اسناد یکی از مهم‌ترین اهداف بایگانی الکترونیکی اسناد برای سازمان‌ها و شرکت‌هاست. اطمینان از اینکه اسناد در طول زمان دچار تغییرات ناخواسته نشده و همیشه قابل اعتماد باقی می‌مانند، به بهبود عملکرد سازمان کمک می‌کند. اما چگونه می‌توان به این هدف دست یافت؟
- جمع‌آوری و ذخیره‌سازی صحیح اسناد : اطلاعات باید از منابع معتبر و به‌صورت دقیق ذخیره شوند تا از خطاهای احتمالی جلوگیری شود.
- ایجاد نسخه‌های پشتیبان : تهیه نسخه‌های پشتیبان از اسناد باعث میشود که در صورت خرابی یا از دست رفتن داده‌ها، امکان بازیابی آنها وجود داشته باشد.
- کنترل دسترسی کاربران : تعیین سطوح دسترسی مشخص برای کاربران مانع از تغییرات غیرمجاز و فساد در اسناد میشود.
- استفاده از رمزنگاری و امنیت اسناد : برای جلوگیری از دسترسی غیرمجاز و حفظ امنیت اسناد، استفاده از روش‌های رمزنگاری و احراز هویت توصیه میشود.
بیشتر بخوانید: پرطرفدارترین سیستم های ِDMS یا مدیریت اسناد دنیا
هدف مهم دیگر بایگانی الکترونیکی اسناد این است که داده‌ها به‌راحتی و در کوتاه‌ترین زمان ممکن قابل جستجو و بازیابی باشند. دیجیتالی کردن اسناد فیزیکی باعث میشود کاربران بدون نیاز به جستجوی دستی در بایگانی‌های کاغذی، بتوانند با چند کلیک ساده به اسناد مورد نظر خود دسترسی پیدا کنند و همین دلیلی برای افزایش بهره وری سازمان میباشد.
چرا استفاده از بایگانی الکترونیکی اهمیت دارد ؟
از ابتدای مقاله تا به این نقطه که رسیده اید با ماهیت بایگانی الکترونیکی و اهداف آن آشنا شده اید حال وقت آن رسیده تا با پاسخ بزرگترین سوال در ذهنتان که اهمیت استفاده از بایگانی الکترونیکی چیست رو به رو شوید.
- حفظ طولانی تر اسناد : ممکن است زمان جستجو اسناد، با اطلاعاتی از سال های گذشته مواجه شوید. در بایگانی سنتی, اسناد به مرور زمان پوسیده و از بین می روند اما با سیستم بایگانی الکترونیک این محدویت از بین رفته و اسناد همیشه در دسترس خواهند بود.
- بازیابی و اشتراک گذاری راحت تر : با دیجیتالی شدن اسناد، بازیابی و اشتراک گذاری داده ها آسان تر از همیشه شده است.با روش های سنتی باید از سند چند کپی بگیرید و برای افراد مورد نظر ارسال کنید اما در بایگانی الکتروونیکی اشتراک گذاری اسناد ساده تر و سریع تر انجام می شود.
- طبقه بندی اسناد : سیستم بایگانی الکترونیکی این قابلیت را دارد که اسناد را با نظم خاصی طبقه کنید تا جستوجو و بازیابی اسناد راحت تر باشد و همین امر موجب افزایش بهره‌وری میشود.
مزایای بایگانی الکترونیکی اسناد
با تغییر زمان و بزرگ تر شدن سازمان حفظ داده ها ضروری شده است. بایگانی الکترونیکی کمک می کند تا ضمن حفاظت از اسناد ، عملکرد سازمان ها را نیز بهبود می بخشد. مزایای زیر اهمیت فوق العاده حفظ داده ها را برجسته می کند.
جلوگیری از دست دادن داده ها
در طول زمان، ما آموخته‌ایم که چگونه داده‌ها نقش حیاتی در ساختار زندگی روزمره ما دارند. با این حال، توجه به این نکته مهم است که داده ها در هر شکلی آسیب پذیر هستند.
بایگانی الکترونیکی از داده‌ها محافظت می‌کند و اطلاعات را در برابر تهدیدات محافظت می‌کند و در عین حال تضمین می‌کند که بدون تغییر باقی می‌مانند.
یکپارچگی داده های پیشرفته
با تغییر زمان، نگهداری داده ها به شکل اصلی آن ضروری است. حفظ داده ها از خراب شدن داده ها و اصلاح آن ها جلوگیری می کند.
یکپارچگی داده ها همچنین شامل کنترل دسترسی کاربران به داده ها می شود. مکانیسم های کنترل دسترسی بایگانی الکترونیکی، مانند احراز هویت و مجوز کاربر، نقشی مهمی را در حفظ یکپارچگی داده ها ایفا می کنند.
قابلیت دسترسی و بازیابی
اگر شیوه های نگهداری از اسناد قدیمی باشد، دسترسی و بازیابی داده ها دشوار است. بنابراین، بایگانی الکترونیکی حفظ بر ارائه یک چارچوب قوی و در عین حال سریع برای بازیابی موثر و دسترسی قابل اعتماد به داده ها تمرکز می کنند.
جستجو سریع تر
کارایی و قابلیت جستجو شامل استفاده از مدیریت داده است. این قابلیت نمایه سازی و جستجو را آسان و سریع می کند. با یک نمایه ساختار یافته مناسب، کاربران به راحتی می توانند اطلاعات مورد نیاز را پیدا کنند.
صرفه جویی در هزینه ها
امروزه شرکت های زیادی از به الکترونیکی کردن اسناد روی آورده اند. سازمان ها با استفاده از روش های ذخیره سازی سنتی نیاز به حجم زیادی از کاغد و نیرو انسانی دارند, اما این سیستم کمک می کند تا مقدار زیادی از هزینه های سازمان کاهش پیدا کند .
معایب بایگانی الکترونیکی اسناد چیست؟
نرم افزار بایگانی الکترونیکی اسناد مانند تمامی نرم افزارهای دیگر که به دیجیتالی شدن امور یک سازمان کمک میکنند به همراه مزایای زیادی که دارد، معایبی هم به همراه آن است که در ادامه به هرکدام از عیب ها و راهکار آن خواهیم پرداخت.
- نياز به صرف هزينه (خرید نرم افزار بایگانی اسناد ) : راه‌اندازی یک سیستم بایگانی دیجیتالی نیازمند خرید نرم‌افزار، سخت‌افزار مناسب و آموزش کارکنان است. این هزینه‌ها ممکن است برای کسب‌وکارهای کوچک سنگین باشد.
برای حل این مشکل می‌توان از نرم‌افزارهای متن‌باز و رایگان برای کاهش هزینه‌های اولیه استفاده کرد. همچنین، استفاده از فضای ابری به‌جای سرورهای فیزیکی می‌تواند هزینه‌های سخت‌افزاری را کاهش دهد.
- آموزش کارکنان برای استفاده از نرم افزار : کارکنان ممکن است در ابتدای کار با نرم‌افزارهای بایگانی دیجیتالی دچار سردرگمی شوند و استفاده نادرست از سیستم باعث مشکلاتی مانند اشتباه در ذخیره‌سازی یا حذف ناخواسته اسناد شود.
راهکار پیشنهادی برای حل این مشکل برگزاری دوره‌های آموزشی و کارگاه‌های عملی برای کارکنان ضروری است. همچنین، ارائه راهنماهای تصویری و ویدئویی در محیط نرم‌افزار به کاربران کمک می‌کند تا سریع‌تر با سیستم آشنا شوند. درنهایت پیشنهاد میشود تمامی فایل های آموزشی خود را یکبار ضبط و آرشیو کرده تا کارمندان جدید به راحتی دسترسی به آموزش ها داشته باشند.
- نگرانی های امنیتی و حریم خصوصی : در سیستم‌های دیجیتالی، همیشه خطر هک شدن، سرقت اطلاعات یا دسترسی غیرمجاز به اسناد وجود دارد. این نگرانی برای سازمان‌هایی که با داده‌های حساس کار میکنند، جدی‌تر است.
راهکارهای پیشنهادی میتوانند استفاده از پروتکل‌های رمزنگاری برای حفاظت از اطلاعات، تعیین سطوح دسترسی برای کاربران تا فقط افراد مجاز به اسناد مهم دسترسی داشته باشند و پشتیبان‌گیری منظم از داده‌ها برای جلوگیری از از بین رفتن اطلاعات باشند.
نحوه بایگانی الکترونیکی اسناد
بایگانی الکترونیکی یک رویکرد سیستماتیک برای حفظ و مدیریت اطلاعات دیجیتالی است که نه‌تنها امنیت اسناد را تضمین می‌کند، بلکه امکان دسترسی سریع و آسان به داده‌ها را فراهم می‌آورد. برای اینکه این فرآیند به‌صورت موثر انجام شود، رعایت چند مرحله ضروری است.
بازیابی داده های فعلی
مرحله اول در بایگانی الکترونیکی ذخیره سازی داده های موجود است. در حین انجام این کار عواملی وجود دارد که باید در نظر گرفته شوند :
- با شناسایی منابع داده های خود شروع کنید. داده ها می‌تواند روی حافظه ابری یا سرور یا … ذخیره شوند. پس از شناسایی منابع، روی دسته بندی داده های خود بر اساس انواع آن کار کنید. داده ها می توانند در هر فرمتی باشند، اعم از اسناد، تصاویر یا حتی فیلم ها.درک ماهیت داده ها به منظور اتخاذ تصمیمات آگاهانه برای آرشیو ضروری است.
- حجم داده ها را برای انتخاب واحد ذخیره سازی مناسب برای راه حل های بایگانی بدانید. آیا داده های شما مربوط به بایگانی است؟ گاهی اوقات ممکن است داده ها قدیمی یا منسوخ شده باشند و بایگانی کردن آنها فقط فضا را مصرف می کند. ارتباط داده ها را در نظر بگیرید.
انتخاب روش بایگانی
پس از دسترسی به داده ها، مرحله بعد انتخاب روش مناسب برای بایگانی داده های سازمان می باشد.
در اینجا باید گزینه های زیر را در نظر بگیرید:
- آیا داده های شما اغلب ، به روز رسانی و استفاده می شود؟ اگر بله، باید تکنیک‌های بایگانی فعال را انتخاب کنید. اگر نه، بایگانی غیرفعال گزینه مناسبی برای شماست.
- تنظیمات ذخیره سازی شما چیست؟ آیا به داده های یک سرور راه دور با کاهش هزینه و به روز رسانی خودکار نیاز دارید؟ اگر بله، مدیریت اسناد تحت وب راه حل مناسبی برای شما است. اگر ترجیح می دهید در یک زیرساخت شناخته شده با هزینه پیش بینی شده و نرخ تأخیر پایین ذخیره کنید، باید به سراغ بایگانی در محل بروید.
بایگانی الکترونیکی
با انتخاب روش بایگانی، زمان اجرای روش های بایگانی فرا رسیده است:
- با ایجاد خط مشی های آرشیو شروع کنید. این خط‌مشی‌ها باید داده‌هایی را که نیاز به بایگانی دارند، نحوه بایگانی کردن آنها را برجسته کرده و سپس در مورد کنترل دسترسی تصمیم بگیرند. به یاد داشته باشید که این سیاست ها را با اهداف و الزامات سازمان هماهنگ کنید.
- گام بعدی در این مجموعه شامل مدیریت دادها برای نمایه سازی موثر است.
نظارت و نگهداری اسناد
پس از بایگانی داده ها، به طور منظم داده ها را نظارت کنید.
- به طور منظم داده های خود را بررسی کنید تا از یکپارچگی، دسترسی و مطابقت داده ها اطمینان حاصل کنید.
- نرم افزار و سیستم های خود را برای رفع آسیب پذیری های امنیتی به روز نگه دارید.
- ظرفیت ذخیره سازی خود را زیر نظر داشته باشید و در صورت افزایش بایگانی، همیشه برنامه ریزی برای گسترش آن داشته باشید.
بیشتر بخوانید : 10 ویژگی ضروری نرم افزار مدیریت اسناد
اصول بایگانی الکترونیکی
برای تمامی سازمان‌ها، حفظ و نگهداری اسناد و مدارک از اهمیت بالایی برخوردار است. بایگانی الکترونیکی روشی کارآمد برای مدیریت این اسناد به‌شمار می‌آید. با این حال، برای استفاده بهینه از این سیستم، رعایت برخی اصول ضروری است که در ادامه به انواع آن و توضیحات آن خواهیم پرداخت :
اصول | توضیحات |
قابلیت انعطاف | نرم افزار بایگانی باید قابلیت تغییر و تحولات با دیگر نرم افزارها را داشته باشد |
یادگیری راحت | نرم افزار باید داشبورد راحت و کاربرپسندی داشته باشد تا نیروها بتوانند راحتی و سریع کار با سامانه را یاد بگیرند. |
اجراشدن سیستم | نرم افزار باید با توجه به امکانات و شرایطی داخلی سازمان قابل اجرا باشد |
سرعت و دقت بالا | نرم افزار بعلاوه اینکه باید دقت بالایی در ذخیره سازی اسناد داشته باشد باید سرعت بالایی در دسترسی به اطلاعات برای کاربر داشته باشد |
افراد با صلاحیت | افرادی که با نرم افزار بایگانی الکترونیکی اسناد سر و کار دارند باید دانش و صلاحیت کافی داشته باشند |
بایگانی الکترونیکی اسناد با اتوماسیون اداری پیوند
اتوماسیون اداری پیوند با ارائه زیر سیستم مدیریت اسناد قابلیت ذخیره سازی و مدیریت اسناد را برای کاربران فراهم کرده است .سیستم آرشیو اسناد پیوند یکی از بهترین سیستم های بایگانی اسناد در ایران است که ویژگی های زیادی در اختیار کاربران قرار میدهد. شامل: جستجو پیشرفته و گزارشات متنوع و ورود اسناد و … است. در اتوماسیون اداری پیوند برای دیجیتالی کردن اسناد کاغذی کافیست اسناد را اسکن و در سامانه ذخیره کنید .
جمع بندی
در نهایت، بایگانی الکترونیکی اسناد یکی از ابزارهای حیاتی در دنیای امروز است که به سازمان‌ها کمک می‌کند تا به طور موثر تر و سریع‌تر به اطلاعات دسترسی پیدا کنند. با جایگزینی سیستم‌های سنتی کاغذی، بایگانی الکترونیکی نه تنها هزینه‌ها را کاهش میدهد بلکه بهره‌وری سازمان‌ها را نیز افزایش میدهد. از طریق این سیستم، اسناد قانونی، مالی، منابع انسانی و فنی به صورت دیجیتالی ذخیره و نگهداری می‌شوند، که علاوه بر محافظت از اطلاعات، امکان بازیابی سریع و امن آنها را فراهم می‌آورد.
با این حال، پیاده‌سازی یک سیستم بایگانی الکترونیکی نیازمند سرمایه‌گذاری اولیه و آموزش کاربران است. همچنین، حفظ امنیت و حریم خصوصی اطلاعات از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است که با استفاده از روش‌های رمزنگاری و تعیین سطوح دسترسی می‌توان از آنها محافظت کرد.
سوالات متداول
بایگانی الکترونیکی اسناد فرآیند ذخیره‌سازی و سازماندهی اسناد به صورت دیجیتالی است که جایگزین سیستم‌های سنتی کاغذی میشود. مزایای آن شامل صرفه‌جویی در زمان، کاهش هزینه‌ها، افزایش بهره‌وری، دسترسی سریع به اسناد، حفظ طولانی‌مدت اطلاعات و کاهش خطر از بین رفتن اسناد است.
اسنادی که باید بایگانی شوند شامل:
اسناد قانونی و حقوقی (قراردادها، مجوزها، گواهینامه‌ها)
اسناد مالی و حسابداری (فاکتورها، گزارش‌های مالیاتی)
اسناد منابع انسانی (قراردادهای کاری، سوابق استخدامی)
اسناد فنی و عملیاتی (نقشه‌ها، مستندات پروژه‌ها)
مکاتبات و گزارش‌های مدیریتی
اسناد مرتبط با مشتریان و تأمین‌کنندگان
برای تضمین امنیت اسناد می‌توان از روش‌های زیر استفاده کرد:
استفاده از رمزنگاری برای محافظت از داده‌ها
تعیین سطوح دسترسی برای کاربران
ایجاد نسخه‌های پشتیبان منظم
به‌روزرسانی نرم‌افزارها و سیستم‌ها برای رفع آسیب‌پذیری‌های امنیتی
معایب بایگانی الکترونیکی شامل:
هزینه‌های اولیه (خرید نرم‌افزار و سخت‌افزار)
نیاز به آموزش کارکنان
نگرانی‌های امنیتی و حریم خصوصی
راهکارها:
استفاده از نرم‌افزارهای متن‌باز و رایگان
برگزاری دوره‌های آموزشی برای کارکنان
استفاده از پروتکل‌های رمزنگاری و تعیین سطوح دسترسی
مراحل اصلی شامل:
بازیابی داده‌های فعلی: شناسایی و دسته‌بندی اسناد موجود.
انتخاب روش بایگانی: تصمیم‌گیری بین بایگانی فعال یا غیرفعال و انتخاب سیستم ذخیره‌سازی (محلی یا ابری).
بایگانی الکترونیکی: ایجاد خط‌مشی‌های بایگانی و نمایه‌سازی اسناد.
نظارت و نگهداری: بررسی منظم یکپارچگی داده‌ها و به‌روزرسانی سیستم‌ها.